د ژوند لاره – راه زندگی

د ژوندانه د نورو برخو غوندې په مخابراتو کې هم زما ټول تمرکز د هېواد پر ملي ګټو او عمومي ښېرازۍ و چې څنګه د ټکنالوژۍ په نوي کولو او عامولو لا غوره تامین وشي.

سیستم مخابراتی ما که برای قرنها در شکل ابتدایی خود به رفع نیازمندی های مردم می پرداخت، از اواخر قرن نزده استفاده از وسایل الکترونیک را آغاز و طی یک قرن انواع مختلف آنرا تجربه کرد.

د بیسیم مخابراتو د تعمیم له پاره د جمهوري حکومت هڅې چې په لنډه موده کې یې ټول هېواد راوپوښه، د چټکتیا او پراختیا له پلوه په نړۍ کۍ کمسارې وې. د لا ښه والي او ارزانوالي له پاره مو مصنوعي سپوږمیو ته د لاسرسي خبرې له هند، قزاقستان او نورو سره پیل کړې وې، ځکه چې راتلونکي خدمات، خاصتاً په پوهنې، روغتیا، کرنې او نورو صنعتي برخو کې د اطلاعاتو په تبادلې اړه لري او مصنوعي سپوږمۍ په دې برخه کې لویه ونډه درلودلی شي.

همچنان در نظر بود تمام جاده های ما با کشورهای همجوار به شبکه های فایبر نوری مبدل شوند. در این بخش پیشرفت عمده در گفتگو با جمهوری مردم چین حاصل شده بود که قرار بود در نتیجه آن افغانستان با شبکه فایبر نوری آن کشور بپیوندد.

نننۍ معلوماتي ټکنالوژي یوازې ټکنالوژي نه ده لکه موټر، یا بایسکل یا نور. معلوماتي ټکنالوژي نن د ژوندانه ټولو اړخونو ته ننوتې او ورسره پېیل شوې ده. خو آیا موږ لا هم غواړو د ۱۹ او ۲۰ پېړیو بدمرغیو کې نښتي پاتې شو که ځان ته له ۲۱ پېړۍ سره سمه تګلاره ټاکو او چټکې بدلېدونکې آسیا سره په همګام کېدو، خپلې ملي او فردي ګټې تامینوو؟ اوس اصلي انتخاب دادی.

در این برنامه به سیستم مخابرات افغانستان با توجه به دگرگونی های تکنالوژیک دهه های پسین پرداخته شده است که متن کامل آنرا از لینک های ذیل می توان به دست آورد:

https://mohammadashrafghani.com/ps/36th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/36th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/36th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

با ترویج تکنالوژی هوشمند در قرن ۲۱ انقلابی که با قایم شدن ارتباطات بیسیم در قرن ۱۹ شکل گرفته بود، اینک به افق های غیر قابل پیش بینی در حال گسترش است.

د نوې ارتباطي ټکنالوژۍ د څرنګوالي د پوهېدو له پاره به همدا بس وي چې د ټېلېګراف، ټېلېفون، راډیو او ټلوېزیون له ایجاد وروسته رامنځ ته شوې چټکتیا په ۱۰ زرو، ۲۰ زرو او آن ۴۰ زرو کې ضرب شي. دا د ارتباطاتو له پلوه د ننن‍ۍ نړۍ انځور دی چې د انساني ټولنې ټولې خواوې ورسره له یوه بېساري بدلون سره مخامخ شوې دي.

جهان در ۱۰ سال آینده از نگاه مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و جوانب دیگر یک تغییر بسیار سریع را تجربه خواهد کرد، که بالاثر آن فاصله بین کشورهای عیار شده با این تحولات و آنهایی که ازین کاروان عقب می افتند، به شکل وحشت زایی فزونی خواهد یافت.

په ټکنالوژۍ کې دا بدلون په داسې یوه چاپېریال کې پېښېږي چې په نړۍ کې د قدرت مراکز په ډېرېدو او له بده مرغه ددې نوې لوبې د تنظیم قوانین په ماتېدو دي. یوه پایله یې داده چې ټول ولسونه اوس په لوی لاس د اړول شویو خبرونو له سېلاب سره مخامخ شوي او ځکه افغانانو ته چې تر هرچا ډېر زیان منوونکي دي، په کار ده چې هوښیار و اوسي او د اطلاعاتو د سموالي او ناسموالي د سنجولو وړتیا پیاوړې کړي.

متن کامل گفتگو در باره چگونگی ارتباطات امروزی را از لینک های ذیل دریافت کرده می توانید:

https://mohammadashrafghani.com/dari/35th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/ps/35th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/35th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

زموږ ګران هېواد دا شپې ورځې له ګاونډیو هېوادو نه د خپلو سلګونو زرو راشړل شويو وګړو د با عزته منلو او خوندي کولو له کلک ازمېښت سره مخامخ شوی دی.

تصاویر دلخراش تعقیب، تحقیر و توقیف افغانهای مهاجر و چپاول یا غصب دارایی های ایشان در کشور های میزبان تکان دهنده است. این اخراج های اجباری در شرایطی اتفاق می افتد که روحیه عمومی در کشورهای عمدتاً مهاجر پذیر غرب نیز به شدت در حال تغییر بوده و کمک های معنادار بشر دوستانه برای عودت کننده های ما از سوی آنها غیر عملی به نظر می رسد.

ما بیا بیا ویلي و چې افغان کډوال باید راستانه شي ځکه د هغوی نوره پاتېدنه د افغانستان د ملي واکمنۍ د نیمګړتیا په مانا ده، خو نه په دا ډول ناسنجېدلې او له نړیوالو قوانینو نه په مخالفه بڼه.

این اخراجهای دسته جمعی در شرایطی صورت می گیرد که افغانستان خود دچار بحران مشروعیت نظام و رکود شدید اقتصادی و فاقد امکانات مالی برای پذیرایی از این افراد می باشد.

د مهاجرینو د شړنې بېلابېل اړخونه او له دغه بحران سره د چلند ډولونه ما د «ژوند لارې» لړۍ په پیل کې یو نیم کال وړاندې په تفصیل څېړلي وو. د حالاتو جدیت ته په پام سره هغه ارزونې، اټکلونه او حل لارې دادی یوځل بیا په لنډه بڼه تاسې ته وړاندې کېږي. ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/34th-podcastb/

https://mohammadashrafghani.com/dari/34th-podcastb/

https://mohammadashrafghani.com/34th-podcastb/

این برنامه ها، بعلاوه رسانه های اجتماعی اکنون از پلاتفورم های ذیل نیز قابل دریافت می باشند:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

زموږ د انرژۍ عصري تولید چې د شلمې پېړۍ پیل کې د جبل السراج په کوچني بند پیل شوی و، ددغې پېړۍ په راوروسته لسیزو کې لومړی هماغسې شمال او وروسته نور هېواد ته وغځېد او لږ تر لږه لوی ښارونه او ورڅېرمې سیمې یې د برېښنا څښتنې شوې.

سلسله ای را که با اعمار بندهای بغلان، نغلو، سروبی، درونته و کجکی آغاز شده بود، ما با تکمیل بندهای سلما و کمال خان و کار روی چندین بند کوچک و بزرگ دیگر با جدیت ادامه دادیم تا کشور از نگاه انرژی به خود کفایی برسد.

طرحه دا نه وه چې افغانستان پرله پسې انرژي وارد کړي، بلکې خپله یې تولید او د نورو د انرژۍ په ترانزیتي مسیر واوړي چې له ګازو سره یوځای یې هېواد ته په کال کې سلګونه میلیونه ډالره ګټه راوړه.

در سیاستگذاری های ملی، مهم اینست که همه کشور به یک چشم دیده شود و مردم ولایات مختلف نیز از سوی خود، تمام کشور را مثل منطقه آبایی شان، مال خود بدانند. جهان در حال حاضر درگیر بحران های متعدد است و بدون یک حرکت متحد ملی، بعید میرسد که جهان در چنین شرایطی باز افغانستان را در مرکز توجه قرار دهد. بنا بر این، استفاده اعظمی از توان انسانی و مادی خود ما در همه عرصه ها، از جمله تولید انرژی باید در اولویت ها قرار گیرد.

زما پيغام هیڅکله د نهیلیو راوړونکی نه دی؛ زه هیله‌ مند یم چې افغانستان ۲۰۴۷ کې وکړای شي، هغو موخو ته ورسېږي چې ټول افغانان یې غواړي. زه باوري یم چې دا بېخي شونې ده. نو مثبتې خوا ته به ګورو، اما ضرور دا ده چې سترگې خلاصې کړو، زړونه یو کړو او په واضح توگه ملا وتړو، د یو ملت په حیث چې ځان هوسا کړو.

متن کامل این گفتگو در باره تولید برق در کشور، از لینک های ذیل قابل دریافت است:

https://mohammadashrafghani.com/ps/34th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/34th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/34th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community/

حلول مبارکترین ماه سال، رمضانِ فیض رسان را به همه مسلمانان جهان، خاصه هموطنان عزیزخود تبریک و تهنیت میگویم.

بختوره روژه دا ځل زموږ له نوبتي پودکاست سره چې نن یې موضوع په افغانستان کې د برېښنا د تولید سابقه او شالید دی، هم مهاله شوې ده. څه باندې یوه پېړۍ وړاندې د جبل السراج د کوچني بند له تولیدي برېښنا نه چې انجنیر یې امریکایی جوویت و، د کابل د ارګ څراغونه روښانه او په ګاونډ کې یې د ماشین خانې څرخونه تاو شول.

جهان امروز صرف نظر از موارد دیگر، در بخش انرژی ‍برق هنوز به دو بخش دارا و فاقد ٱن تقسیم شده است که برداشتن این فاصله حد اقل بین ۳۵ تا ۶۰ ملیارد دالر سرمایه گذاری در سال نیاز دارد.

دا لویه پانګونه د ډېرو هېوادو او په دې ډله کې زموږ د ګران افغانستان له توانه پورته او بې متقابلو همکاریو ناشونې ده.

بدبختی ما اینست که وقتی اوضاع امنیتی برای راه اندازی اینگونه پروژه های بزرگ مساعد بود، امکانات اقتصادی وجود نه داشت و وقتی جهان توجه نشان داد، سلیقه های شخصی و «اژدهای خودی» سد راه آن شد.

زه ټینګ په دې باور یم چې افغانان اوس پخپله د برېښنا د تولید په څېر لویو پروژو د پلي کولو مسلکي او مالي وړتیا او له نړۍ سره د همکارۍ ژبه لري، خو دا کارونه بې سیاسي مشروعیته ناشوني دي. په دې برخه کې زما یو وړاندیز د انکشافي مواردو له پاره کال په کال د یوې لویې جرګې رابلل دی چې ولس خپل فرصتونه او امکانات مخامخ وګوري او عملي ونډه واخلي.

سابقه تولید انرژی برق در افغانستان در این پودکاست، مفصل تشریح شده که متن کامل آن از لینک های ذیل قابل دریافت است:

https://mohammadashrafghani.com/dari/33rd-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/ps/33rd-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/33rd-podcast

د میلادي پېړۍ په پیل کې د نوي حکومت له جوړېدو سره سم، په داسې حال کې چې لوېدیځو مرستندویانو زموږ د اورګاډي طرحې ته «نه» وویل، د ایران اسلامي جمهوریت لومړنی هېواد شو چې په دې برخه کې پانګونې ته راوړاندې شي.

ایران در زمان رییس جمهور محمد داود نیز با تعهد یک ملیارد دالر، در زمینه احداث نخستین شبکه ملی خط آهن در افغانستان پیش قدم شده بود. هرچند طرح داودخان به علت کودتاها و نابسامانی های پیهم سیاسی در نیمه راه ماند، تلاش های ما در آغاز قرن ۲۱ به نتیجه رسید و راه های آهن از مرزهای غربی و شمالی به کشور رو به توسعه گذاشت.

زموږ اټکل دا و چې د یوې یا یوې نیمې لسیزې په ترڅ کې به له یوې خوا زموږ د ګران هېواد ښارونه او کانونه د اورګاډي په پټلیو سره وصل شي او له بلې خوا به ددې ډول اتصالاتو په سیمه ییز هب یا مرکز واوړي چې لوېدیځه، منځنۍ او جنوبي آسیا سره ونښلوي. په دې کار سره هغې طرحې چې د سوئیز کانال فرانسوي طراح له افغانستان نه د بغداد – بمبئي لیکې د تېرولو له پاره یوه نیمه پېړۍ وړاندې جوړه کړې وه، د استعماري اهدافو پرځای د برابرې اقتصادي همکارۍ په بڼه تحقق مونده.

اما زمان، ایستایی نه می پذیرد و در صورت دوام حالت بلاتکلیفی کنونی در کشور که بعلت عدم مشروعیت ملی و فقدان مقبولیت بین المللی نظام آن ایجاد شده است، اجماع همسایه ها در مورد مبدل ساختن افغانستان به حلقه وصل منطقه یی شاید از بین رفته و کشور ها به جستجوی راه های بدیل برآیند که نشانه های ابتدایی چنین رایزنی ها متاسفانه از همین حالا آشکار می شود.

په دې خپرونه کې له ژمنې سره سم د افغانستان د اورګاډي په همدغو اړخونو او دغه راز په تاریخ، ننګونو او عملي حل لارو خبرې شوې دي.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/32st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/32st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/32st-podcast/

د زېربنا بحث چې په دې خپرونه کې پرې غږېدلي یوو، د نړۍ له اساسي بحثونو څخه دی چې له هرې ورځې ورته توجه ډېرېږي. اټکل دی چې په یوه لسیزه کې دې برخې ته د نړۍ د هېوادونو له خوا جلا شوې پانګه، تر اویا ټریلیون ډالرو واوړوي.

سابقه ایجاد زیرساخت ها در کشور ما به هزاران سال برمیگردد و به یقین می توان گفت که حد اقل دو هزارسال قبل از ایجاد راه ابریشم که ارتباط ما را با چین تامین کرد، کشور ما تاسیسات بنیادی برای انتقال کالاها و مسافران داشت. نمونه های برجسته مهندسی زیربنا سازی تاریخی در افغانستان را علاوه بر جاده سازی می توان در مدیریت آب دید که پیشینه آن به بین ۴ تا ۵ هزار سال میرسد.

د بنسټیزو تاسیساتو له پاره په نړۍ کې یو ټولمنلی تعریف نه شته خو ټول هغه څه چې د انساني ژوندانه په آسانولو او د انسان په تدریجي هوساکولو کې ونډه ولري، په دغه ډله کې راوستلی شو. دا تاسیسات د ګډو ځانګړتیاوو ترڅنګ په جلا هېوادونو کې جلا بڼې لري، لکه زموږ د انتقالاتو سیستم چې غرنۍ جغرافیا ته په پام سره، د ډېرو نورو هېوادو په توپیر د تاریخ په اوږدو کې لږ د ارابو استعمال لري او عمدتاً د باري څارویو په شا ترسره کېږي.

نکته کلیدی اینست که این ظرفیت در اصناف ما به صورت دوامدار وجود داشت، که در عصرهای مختلف به ضروریات ساختمانی ما در عرصه های مختلف زیرساخت ها پاسخ بدهد. حل این مساله در شرایط کنونی علاوه بر ایجاد و بسیج این نیروی کاری ، خواستار سرمایه گذاری ها بزرگ نیز می باشد.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/31st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/31st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/31st-podcast/

یکی از خواستهای مردم ما که در صحبتهای مستقیم و یا بالواسطه با من مطرح می کردند، اعمار مساجد در ولایات و ولسوالی های کشور بود که با احداث نزدیک به یک هزار مسجد در گوشه و کنار افغانستان به آن لبیک گفته شد. در ایجاد این مراکز مقدس، تنوع مذهبی، فرهنگی، جغرافیایی و مساله جنسیتی در نظر گرفته شده بود که در مورد همه این جوانب، در این برنامه صحبت می کنیم.

د نویو ودانیو ترڅنګ موږ د خپلو لرغونو جوماتونو حفظ او مراقبت هم په همدغومره جدیت جاری وساته چې په ترڅ کې یې د شاه دوشمشېره، پُل خشتي او عیدگاه جوماتونه په اساسي ډول ترمیم او د ړنګېدو له خطر نه وژغورل شول او د هرات جامع جومات ته چې د تیموري دورې د معمارۍ یو شاهکار دی، د ترمیم یوه پنځه کلنه طرحه تصویب او پیل شوه.

طرح من این بود که مخارج روزمره و دوامدار این مساجد و ملا امامان آنها، در کنار دولت از طریق اعانه های مردمی و مهمتر از همه احیای مجدد سیستم اوقاف که برای قرنها منبع تامین مادی مراکز مذهبی بود، انجام پذیرد.

زما یوه لویه هیله په بالاحصار کې د هغه تاریخي جومات بیا ودانول و چې انګرېزانو له افغانانو سره په دویمه جګړه کې د غچ په ډول شهید کړی و. ددغه مسجد سم ځای مو هغه مهال له هڅو سره سره ونه شوای موندلی، خو له نېکه مرغه ددې خپرونې له ثبت وروسته، د برتانیا کتابتون د ۱۸۳۰مو کلونو په نقاشیو کې یې دقیق ځای وموندل شو. دغه انځور ددې خپرونې له متن سره خپرېږي. هیله من یم چې دغه مقدس ځای چې یو ستر شاهي جومات او د دُراني تېمورشاه له زمانې د کابل ښار سمبول و، زموږ د ولس له خوا د معاصر افغانستان د ۳۰۰ کلیزې په ویاړ پر هماغه ځای بیا ودان او وځلېږي.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/30th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/30th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/30th-podcast/

د خپل ګران پایتخت په اړه زما پرله پسې هڅه دا وه چې تاریخ یې هېر نه شي، هره برخه چې خاطرات یې د ساتلو دي وساتل شي، نیمګړې پاتې طرحې یې تکمیل شي او داسې ونه شي چې موږ هر یو له سره شروع وکړو او دا هېره کړو چې پلازمېنه مو زرګونه کلونه ریښه لري.

طی دهه ها، سه چهارم شهر کابل به صورت پلان ناشده توسعه یافته و کوه ها و سطوح هموار آن عمدتاً خودسرانه تصاحب و مسکون شده است. برای مطابقت پایتخت با مقتضیات عصر حاضر نیاز است تا کوه ها و تپه ها و بخش هایی از سطوح هموار آن طی یک برنامه منظم تخلیه و برای اسکان و رفاه شهریان سر از نو تنظیم گردد.

زموږ یوه طرحه دا وه چې آسمایي او شېر دروازه غرونه په لومړي ګام کې یو مخ زرغون شي چې ښار ساه واخلي او ښاریان او نور وګړي په کې د ونو منځ کې په پښو د ګرځېدو امکان ولري. ورسره جوخت کابل سیند ته ترتیبات نیول شوي وو چې کال دولس میاشتې له اوبو ډک وبهېږي.

تهداب فکری و عملی و نقشه‌های تطبیقی برای همه این عرصه ها فراهم شده و من امیدوار استم که نسل های فعلی و آینده افغانستان روزی قادر شوند دیدگاهی را که من در مورد آینده شهر کابل عرضه کرده بودم و در این گفتگو به اختصار مجدداً تشریح شده است، در یک فضای مشروعیت عام جامه عمل بپوشانند و پایتختی را ایجاد کنند که در عین بازتاب میراث تاریخی آن، با پایتخت های مهم دور و نزدیک همسری کند.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/29th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/29th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/29th-podcast/

موضوع بحث ما امروز فراز و نشیب های کابل در طول تاریخ و درس هایی است که مخصوصاً جوانان کشور باید از آن بیاموزند. کابل تاریخی، به استناد تحقیقات استاد کهزاد از خوردکابل توسعه یافته و برای سده های طولانی در اطراف کوه شېردروازه و بالاحصار تمرکز داشته که همواره یکی از شهرهای عمده منطقه به شمار می رفته است.

کابل د امیر عبدالرحمان خان تر مهاله یو ګڼ ملتي ښار و چې د لویو قومونو ترڅنګ په کې زرګونو ارمنیانو، یهودانو، کوردانو، هندوانو، سکهانو او نورو اقلیتونو ژوند کاوه. لږ تر لږه اووه لوی چمنونه او ګڼې لمدې سیمې (جبه زارونه) یې درلودل چې د ښار د هوا په پاکۍ او د سېلابونو کنترول کې یې مهمه ونډه درلوده. اما دغه طبیعي نعمتونه د ناسمو ښاري پلانونو او غصبونو په نتیجه کې له منځه ولاړل او دا ښار یې له نا اټکلېدونکو عواقبو سره مخامخ کړ.

پایتخت ما همچنان بار ها از قهر طبیعت (زلزله ها، وباها و قحطی ها) و قهر انسان (حملات خارجی و جنگ های داخلی) رنج برده و دار و نه دار آن پایمال شده و دوباره از خاکستر قد راست کرده است.

د تاریخ په پاڼو کې د حقایقو لټول زموږ د تاریخي حافظې د ژوندي ساتلو له پاره مهم دي چې ولس وپوهېږي، په تېره بیا د وروستۍ نیمې پېړۍ په پېښو چې د کابل منځ کې چا گولۍ وچلولې؟ او څوک وو چې عوامل د دې بربادۍ شول؟ دا حقایق باید د خلکو په ذهن کې ځای شي.

په دې خپرونه کې یاد شوي کتابونه او د مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/28th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/28th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/28th-podcast/

موږ په نمونه یي ډول د کابل په ګډون د افغانستان شپږو ښارو له پاره داسې طرحې جوړې کړې وې چې د شلمې او نولسمې پېړیو مثبتو تجربو پام کې نیولو سره، هغوی د ۲۱ پېړۍ ژوندانه ته چمتو کړي. دغه طرحې چې لا هم هماغسې د پلي کېدا وړ دي، په نړیواله پانګه تموېل او پخپله د افغان کارپوهانو او ولس په ګډون پلې کېدې.

قرار بود با تطبیق این برنامه ها مزارشریف بعنوان خواستگاه مولانا، هرات به حیث شهر عبدالله انصاری و اثر شکوهمند تمدن تیموری، قندهار در مقام نخستین پایتخت افغانستان معاصر، خوست بعنوان پیوند دهنده عملی مردمان دو سوی خط دیورند، جلال آباد به حیث دومین پایتخت زمستانی زمامداران افغان بعد از باختن پشاور، و کابل به عنوان قلب تپنده کشور، برجستگی و جاذبه تاریخی خود را دوباره به دست آورند.

په دې طرحو کې تاپي پروژې ته د «دویم هلمند سیند» په حیثیت کتل کېدل چې له تورې غونډۍ تر سپین بولدکه دا ټوله ساحه په یوه اساسي انکشافي کوریدور واړوی؛ هرات د افغانستان لومړنی ښار کېده چې د اوسپنۍ پټلۍ درې مسیرونه په کې – ترکمنستان ته، ایران ته او ازبکستان ته وصل شي او داسې نور.

تاکید بر این بود که خود افغانها با راه اندازی سفر ها به این شهر ها همدیگر را خوب بشناسند و ازین طریق شیرازه وحدت ملی را محکمتر سازند. در عین حال جلب جهانگردان خارجی نیز در مرکز توجه بود که بر اساس تخمین های مقدماتی، حد اقل سالانه یک میلیون شهروند چین میتوانست از شهرهای مختلف ما دیدن کنند. این امر در کنار سرازیر کردن ارز خارجی به کشور، در تغییر چهره کشور در سطح منطقه و جهان میتوانست موثر باشد.

دا کارونه اوس هم عملي کېدلی او نړۍ ته د افغانستان دروازې پرانستل کېدلی شي، خو دا هرڅه د امنیت او ثبات له ټینګښت او د کورني او نړیوال مشروعیت له تامین سره مخامخ او نه شلېدونکی تړاو لري او بې له هغو نه شي کېدای.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینک څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/27th-podcast/

زموږ لوی ښارونه له یوه ژور بحران نه تېرېږي چې ګڼ عوامل او اوږده سابقه لري. ناسنجېدلې پراخېدا او د پایښت او مقاومت له پامه غورځول یې په دغو عواملو کې تر ټولو لوی وو چې موږ یې د سمونې او رغونې له پاره د ښاري ستراتېژیک چوکاټ په نامه یوه پخه طرحه جوړه او پلې کېدو ته وړاندې کړې وه.

هدف این بود که شهرهای ما پاسخگوی نیاز های قرن ۲۱ باشد، نه قرن ۱۹ و نه قرن ۲۰. به این معنی که شهرهایی با جوامع مقاوم، دارای قدرت مقابله با چالش های مدرن، دارای مدیریت مسوول و با صلاحیت، و مبتنی بر میراثهای فرهنگی افغانی ایجاد شوند.

د «ښار ګوټو» بې کنټرولې پراخېدا زموږ ملي ټولنیز اوډون کمزوری کړ او ښاري وګړي یې د پیوستون پرځای، په قومي جزیرو او سیمو وویشل. د ځمکو مافیا د ښاري طرحو او کنټرول په کمزورتیا کې، د شخصي ګټو له پاره، ښارونه په کاریکاتورونو واړول.

اگر تداوم ما – تداوم حکومتداری از دوران داود خان دوام میکرد و سرمایه بشری افغانستان – که در این بخش قابل ملاحظه بود، دوام میکرد؛ شکل شهری ما نوع دیگر میبود. بیست سال تجاوز اتحاد شوروی و بعد از آن جنگها بین جنگ‌سالارهای ما، و به تعقیب آن وضعیت امنیتی وخیم که بعد از سال ۲۰۰۶ ایجاد شد، شرایط را دشوار ساخت.

نن په دې پودکاست کې دافغانستان د ښارونو په عمومي ستونزو او ننګونو بحث شوی دی.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/26th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/26th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/26th-podcast/

بحث تاریخ تمدن شهری ما امروز با جستجو در گستره تمدن بودایی افغانستان ادامه می یابد که هم جاگزین و هم ادامه دهنده تمدن بالنده یونان و باختری شمرده می شود.

زموږ بودایي تمدن، په تېره اصلي منابعو ته د رجعت او د استاد-شاګردي مناسباتو له پلوه ددغه تمدن نورو سیمو ته دومره مرکزي حیثیت موندلی و چې د جاپان د امپراتورانو په څېر یې ځینې اوسني لارویان لا هماغسې په درناوي یادوي.

با گسترش دین مبین اسلام، دوران بودایي جای خود را به چنان یک تمدن پربار دیگری خالی کرد که در مراحلی، رنسانس اروپا در برابر آن رنگ می باخت.

دا هغه دوره ده چې د ابن سینا او ابو ریحان غوندې شخصیتونه په کې مکالمې لري، فلسفې بحثونه کوي؛ علوم دومره غوړېږي چې اوس یې باورول ګران برېښي او د پوهې داسې څانګه نه موندل کېږي چې پام پرې ټول نه وي. ښاري تمدن هم ددې شتمن پړاو له اغېزو په څنګ پاتې نه شو چې ځينې بېلګې یې تر ننه د اسلامي هېوادو په جوړښتونو کې ځان څرګندوي.

در دوران جدیدتر اما، نقش دو زمامدار کشور – امیر شیرعلی خان و شاه امان الله را در رابطه با تمدن شهری باید بطور جداگانه برجسته ساخت که یکی با اساسگذاری شهر جدید شیر پور و دیگری با ترویج و تعمیل نقشه های جدید شهرسازی، فصل های جداگانه، اما متاسفانه نا تمام را به نامهای خود رقم زدند.

ددې بحث بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/25th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/25th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/25th-podcast/

ددې اوونۍ بحث په افغانستان کې د ښاري تمدن تاریخ دی چې د سمو کیندنو له نشتوالي سره سره یې پیل په شتو اسنادو تر میلاد د مخه ۳ زرو یا ۴ زرو کلو کې اټکلولی شو.

ایجاد شهرها در جغرافیای ما با موجودیت آب، زمین زراعتی و نیز راههای تجارتی رابطه مستقیم داشت که مهمترین آنها، در هیمنجا با هم وصل می شد. با توجه به همین حقیقت بود که من اصطلاح «چهار راه آسیا» را برای تاکید بر نقش ما در تجارت منطقه یی دوباره رایج ساختم.

زموږ د ښاري ژوندانه د سطحې د پېژندنې له پاره به دا بس وي چې د آی خانم او هډې راپاته لرغوني پاتې شوني یاد کړو چې د طبیعي علومو، ریاضیاتو او فلسفې په تدریس شاهدي وایي.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لېنکو تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/24th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/24th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/24th-podcast/

زموږ ګران هېواد، په شمال او لوېدیځ کې د ګاونډیانو په لور د ځمکنیو لارو او هند، چین او خلیج ته د هوایي کورېدورو پرانستنې، ددې جوګه کړ چې خپله بهرنۍ سوداګري د یوه بل ګاونډي له انحصاره چې د بندرونو په تړلو یې بیا بیا افغانستان ته درانده مالي زیانونه اړول، وژغوري.

همزمان با این، با همسایه های شمالي در گفتگو بودیم که در ازای تولید گندم مایحتاج افغانستان، امکان فروش سبزیجات و میوه جات ما را در بازار های آسیای میانه و روسیه فراهم کنند.

د سوداګرۍ له لارې د افغانستان د اقتصادي ښېرازۍ دا طرحه چې نور ډېر اړخونه یې درلودل، پر دې اصل بنا وه چې په خپل زیار هر ګټل شوی ډالر د خیرات له ۸۰ ډالرو سره سمېږي او ځکه ثبات ته زموږ لاره ډېره لنډولی شي.

در پودکاست امروزی چگونگی سیاست های جدید بازرگانی ما و چالش هایی که برخی از سیاسیون و کارمندان کوته نگر و تعدادی از تاجران سود جو در برابر آن ایجاد کردند، به بحث گرفته شده است.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لېنکو تر لاسه کولی شئ.

http://mohammadashrafghani.com/ps/23th-podcast/

http://mohammadashrafghani.com/dari/23th-podcast/

http://mohammadashrafghani.com/23th-podcast/

این برنامه ها اکنون بعلاوه رسانه های اجتماعی از طریق این پلاتفورم ها نیز قابل دریافت است:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community

د افغانانو د اقتصادي ښېرازۍ له پاره زما په ګڼو طرحو کې یوه دا وه چې د ترانزیت او سوداګرۍ پر مټ هېواد ته پانګه راماته کړم چې دا پانګه بیا د نورې پانګې د تولید او تمرکز له لارې د هېواد ودې ته لار جوړه کړي.

نخستین نشانه های سالم بودن این طرح در سال ۲۰۱۹ بروز کرد که میزان صادرات ما برای نخستین بار در تاریخ کشور از مرز یک میلیارد دالر گذشت. الگوی من در این زمینه، عبدالمجید زابلی بود که اساسگذار سیاستهای اقتصادی افغانستان در نیمه نخست قرن ۲۰ به شمار میرود.

د ښاغلي زابلي طرحې هغه مهال په افغانستان کې معرفي چې ډېرئ اوسنیو پرمختللو هېوادو لکه جاپان، جنوبي کوریا، تایوان، چین او هند وروسته د هماغو په تعقیب د ودې سمه لار ومونده. که زموږ ددغه وطني ماهر طرحو دوام کړی وای، اوس به افغانستان هم په اقتصادي او تجارتي ډګر کې له یادو شویو هېوادونو سره غاړه وړای.

مدل اقتصادی آقای زابلی که متاسفانه بعلت های سیاسی ادامه نه یافت، به تفصیل در این برنامه مورد بحث قرار گرفته و تاکید شده است که همانطوریکه امان الله خان «فصل ناتمام سیاسی» ماست، مجید زابلی «فصل ناتمام اقتصادی» ما به شمار می رود.

ددې مرکې بشپړ متن او نور اړوند مطالب له لاندې لېنکو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/22th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/22th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/22th-podcast/

ددې له پاره چې موږ وړ بشري ظرفیتونه ومومو، د افغانستان تعلیمي نظام باید د مسلکي توب خواته ولاړ شي چې فارغ یې په آزاد بازار کې د کار موندنې وړتیا ولري. نظري پوهه که هرڅومره مهمه وي، له مسلکي او تطبیقي اړخ پرته بشري پانګه نه شي بشپړولای.

همانگونه که ارزشها و نظریات به خودی خود به دانش تخنیکی مبدل شده نمیتواند، دانش تخنیکی نیز خود ارزش نیست و باید تلفیقی از دانش تخنیکی و ارزشهای ملی و اسلامی ایجاد کنیم تا سرمایه بشری موافق با شرایط به دست آید. برای این منظور نیاز جدی به اصلاح سیستم تدریسی در مکاتب و موسسات تحصیلات عالی است تا نیروی ذهنی متعلم و محصل در زیر بار تعدد مضامین و کثرت سالهای تعلیمی کوبیده نه شود.

کلونه وړاندې په پوهنتون کې د یوه صفری کال د زیاتولو له وړاندیز نه زما موخه دا وه، چې زموږ بشري سرمایه له پیله په ګډو ملي او اسلامي ارزښتونو و روزل شي او د دیني او معاصرو علومو ترمنځ واټن له منځه ولاړ شي. د افغانستان د بشري پانګې ځینې دا ځانګړي اړخونه، اړتیاوې او لرلیدونه، په دې پودکاست کې څېړل شوي دي.

متن کامل این گفتگو را از لینکهای ذیل دریافت کنید:

https://mohammadashrafghani.com/ps/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

https://mohammadashrafghani.com/dari/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

https://mohammadashrafghani.com/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

نن په نړۍ کې د ماهر انسان ونډه چې مسلکي مهارت، عملي تجربه او کسبي پوهه ولري، د هغو عواملو په سر کې راځي چې هېوادونه چټکې ودې او سوکالۍ ته رسولی شي. ددغو ماهرو انسانانو مجموعې ته بشري پانګه وایي چې ډېرو هېوادو ورسره په لږو امکاناتو د پرمختګ لاره موندلې ده.

فراهم آمدن سرمایه حقیقی بشري تنها به تعلیم مکتبی و رسمی بستگی نه دارد بلکه از طریق کار عملی حاصل شده و توسعه می یابد. تجارب برخی کشورها در این زمینه می تواند برای ما سرمشق شود تا تعلیمات و تحصیلات خود را به نحوی بازنگری کنیم که تاکید بیشتر در آن به جای کمیت بر کیفیت باشد.

په دې پودکاست کې د بشري پانګې پر ارزښت خبرې شوي او دا استدلال شوی چې که افغانستان غواړي له وروسته پاتېوالي راووځي، باید خپل لومړیتوبونه دقیق وټاکي، نړیوالې تجربې زده کړې او په لوړو زده کړو کې یوازې په هغو رشتو او څانګو زور واچوي چې د هېواد ظرفیتونه لوړولی شي.

له ټولو نښو داسې برېښي چې د اسلامي تفکر پنځمه دوره چې مسلمانان په خپله علمي او مسلکي وړتیا بیا باوري کړي، په ټوکېدو ده. دا باورمندي باید موږ افغانانو ته، له هغو عقده یي عکس العملو څخه د لرې کېدو الهام شي چې د هند د نیمې وچې او وروسته بیا د پاکستان مذهبي کړۍ پرې د استعمار له مهاله اخته وې او زموږ ځوانانو ته یې د مهاجرت پر وخت ولېږدولې.

نفی برخورد عقده مندانه در برابر دیگران در صدر اسلام، راه برای همگانی شدن این آیین الهی فراهم کرد و نشان داد که دانش و دین متمم همدیگرند. تاکید پیهم من بر داشتن کادر های مسلکی افغان و در عین حال مسلمان برای این بود که جوانان کشور ما با یک سرمایه بزرگ تمدنی که ملت های زیادی را با هم پیوند داده است، وصل باشند.

د تمدني پانګې دویمه او وروستۍ برخه کې د اسلامي تفکر په جوړېدو کې د افغان پوهانو پر ونډه او ورسره نورو تړلو مسایلو بحث شوی دی.

دا څلورمه پېړۍ ده چې مسلمانان او په دې ډله کې افغانان له یوې بدې عقدې نه کړېږي چې له نورو تمدنو سره د راشه درشه او همکارۍ مخه نیسي. دا عقده له اتلسمې پېړۍ چې صنعتي انقلاب لوېدیځ په استعماري ځواک واړاوه او مسلمانانو خپل شتوالی له خطر سره مخامخ ولید، پیلېږي.

اما بیرون آمدن ازین عقده تاریخی یک نیاز مبرم است تا مسلمانان در مجموع و افغانها به خصوص، با شناخت آنچه قبل از غرب استعماری در قرون وسطی و دوران های ماقبل اسلام داشتند، بخود ببالند و مانند نیاکان خود مراودات با دیگران را باعث فلاکت نه بلکه شراکت و رفاهیت بدانند.

زموږ د پرمختګ له پاره ضرور ده چې خپله بشري پانګه د هغه تمدني میراث پر بنسټ راجوړه کړو چې د لرغوني خراساني او اسلامي تمدن دواړو عناصر په کې ګډ شوي دي. افغانان چې په زردشتي، یوناني او بودایي ټولو دورو کې یې پیاوړي علمي بنسټونه درلودل، د اسلام د مقدس دین تر قبلولو وروسته ددغو ظرفیتونو په کارولو د اسلامي حاکمیت، په تېره عباسي خلافت په مهمو علمي، سیاسي او نظامي ارکانو بدل شول.

دلایل اینگونه اعتماد به نفس، قرینه های تاریخی و درس های آن در بخش اول برنامه سرمایه تمدنی ما مورد بحث قرار گرفته است.